भारत र चीनबीच तनाव

काठमाडौं, जेठ ११ गते आइतबार । लद्दाखमा भारत र चीनका सेनाहरु बीच तनाव उत्पन्र भएको रिपोर्ट आज आइतबार सार्वजनिक भएको छ। भारतीय सैनिकलाई चिनियाँ सेनाले हिरासतमा लिएको छ । तर पछि रिहा गरियो ।

यद्यपि सेनाबाट भनिएको छ कि भारतीय सैनिकलाई पक्राउ गरिएको छैन वा उनीहरूको हतियार चीनबाट लगिएको छैन। भारत र चीनबीचको विवादको मुख्य कारण सीमा क्षेत्रमा निर्माण कार्य भइरहेको बताइएको छ। स्रोतका अनुसार सीमामा दुबै तर्फको परिचालन बढाइएको छ। स्थिति सुधार गर्न प्रत्येक तहमा वार्ता भइरहेको छ। राजनीतिक, कूटनीतिक र सैन्य तहमा यो कुरा सुल्झाउने प्रयास भइरहेको छ।

विवादमा सेनाले अरु कुनै आधिकारिक बयान दिएको छैन। भर्खरै भनिएको थियो कि सेना वा आईटीबीपीका जवानहरूलाई न त चिनियाँ सेनाले गस्तीमा पक्राउ गरेको थियो । न हतियारहरू लगेको थियो। बेलुका साँझसम्म सेनाबाट बयान वा ब्रीफिंगबाट थप स्षप्ट हुने आसा गरिएको छ ।

भारत चीन सीमामा कुनै सीमांकन छैन, त्यसैले दुबै देशहरूको सीमानाको बारेमा आफ्नै दावी छ। विवाद सुल्झाउन २० वटा विशेष प्रतिनिधि तहमा वार्ता गरिएको छ । तर कुनै ठोस परिणाम प्राप्त भएको छैन। प्रधानमन्त्री मोदी र चिनियाँ राष्ट्रपति सी चीनफिगले पनि सीमा माथिको विश्वास पुनर्स्थापनाका लागि प्रयास गरिसकेका छन तर सीमाको अवस्था तनावपूर्ण हुन्छ।

वास्तवमा यो भनिन्छ कि यस हप्ताको शुरुमा पानगोंगमा भारतीय र चिनियाँ सेनाबीच झगडा भएको थियो। यस बारेमा ीब्ऋ मा तनाव को एक स्थिति थियो। यस विवादको बारेमा लामो सञ्चार श्रृंखला रहेको छ जुन प्रधानमन्त्रीको कार्यालय ९पीएमओ० पुगेको छ। यस सम्बन्धमा भारतीय एजेन्सीहरूले सबै घटनाक्रम उल्लेख गरेका छन्।

प्रतिवेदनमा लेखिएको छ कि सेना र आईटीबीपी जवानहरू पक्राउ गरिएको पेट्रोल पार्टीमा संलग्न थिए। विवाद बढेपछि दुबै पक्षका कमाण्डरहरूको सीमा बैठक बोलाइएको थियो र परिस्थिति शान्त भयो।

उही समयमा एक वरिष्ठ अफसरले भनेका छन् “भारतीय सैनिक र चिनियाँ सेनाको बीचको झगडा पछि हाम्रा केही जवानलाई हिरासतमा लिएको बेला गत बुधवार अवस्था अस्थिर भयो। तर तिनीहरूलाई पछि रिहा गरियो।” उनको अनुसार यस झगडामा आईटीबीपी सैनिकहरूबाट हतियार पनि खोसिएको थियो। उनले भने, “तर पछि हतियार पनि फिर्ता दिइयो। हाम्रा सिपाहीहरू पनि फर्किए।”

रायसिना हिल्सलाई पठाइएको केही रिपोर्टका अनुसार चिनियाँहरूले भारतीय क्षेत्र भित्र पस्न सफल भएका थिए र मोटर डुंगामा आक्रामक पेट्रोलिंग गरिरहेका छन्। घटनाक्रमको अनुक्रमका बारे एक वरिष्ठ(स्तरका अधिकारीले भनेका छन् कि “यो ठूलो स्तरको निर्माण थियो, तर अब चीज थोरै ढिलो भएको छ, तर अझ समाप्त भएको छैन”। उनको अनुसार अब दुबै पक्षको उपस्थिति बराबर छ। उनले अगाडि भने कि “चीनले तीन अलग ठाउँमा गाल्वानसँग पाल टाँगेको छ।”

राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकार अजीत डोभाल दैनिक विकासका सर्तहरूको समीक्षा गर्दैछन्। त्यस्तो समीक्षा पछि त्यो क्षेत्रमा स्थापित सुरक्षालाई सुदृढ पार्ने निर्णय गरियो। यसपछि, भारतले गाल्भान क्षेत्रमा पनि आफ्ना सेनाहरू बलियो बनाए।

स्रोतहरूले पत्ता लगाए कि भारत र चीन दुवैले गत एक हप्तामा थप सैनिक खटाएका छन् । र उनीले पानाग त्सो, डेमोकोक र गाल्भान उपत्यका क्षेत्रलगायत पूर्वी लद्दाखका तीन इलाकाहरूमा एलएसीको छेउछाउका किल्लाहरू र प्लेटफर्महरू पनि निर्माण गरेका छन्। हु

भारतीय सेनाले पीएमओलाई पनि सूचित गरेको छ कि यस महिनाको शुरूमा पूर्वी लद्दाखको विवादित क्षेत्रमा चिनियाँ हेलिकप्टरहरू पनि भेटिएको थियो। चीन र भारतबीचको टकराव सुरु भयो जब चीनले भारतले गाल्वान क्षेत्रमा सडक र पुल निर्माण गरेकोमा नाराजगी व्यक्त गर्यो। “सडक स्थानीय जनसंख्यालाई सहयोग गर्न निर्माण गरिएको थियो,” एक वरिष्ठ अधिकारीले एनडीटीभीलाई भने ।

विदेश मन्त्रालयले यो पनि स्पष्ट गरेको छ कि सबै भारतीय गतिविधिहरू भारतले एलएसीको पक्षमा गरेका छन्। एमईएले आरोप लगायो कि चीनले एलएसीको साथ भारतको सामान्य गस्तीमा बाधा पुर्‍याइरहेको छ।

यसैबीच, सेना प्रमुख एमएम नरवानेले शुक्रबार लद्दाखमा १४ कोरेसको सदरमुकाम गएका थिए जुन क्षेत्रको बढ्दो तनावको बीचमा विवादित कन्ट्रोल लाइनको जमीनी अवस्थाको आकलन गर्न आए।